Een verdrievoudiging van de accijnzen sinds 2015, de discussie rond het statiegeld op verpakkingen en de reductie van toegevoegde suikers… Het minst dat je kunt zeggen, is dat er heel wat leeft binnen de industrie van de niet-alcoholische dranken. We klopten bij David Marquenie van sectorfederatie VIWF aan voor een stand van zaken.
Het effect van accijnsverhogingen
De regering heeft het jaar niet ingezet met een nieuwe accijnsverhoging. Wat is
het effect van de verdrievoudiging sinds 1 januari 2015?
David Marquenie, secretaris-generaal bij VIWF, de sectorvereniging van de
Belgische water- en frisdrankindustrie: “Een accijnsverhoging is voor de
overheid een vrij gemakkelijke methode om snel geld binnen te halen. Dat ze die
hefboom niet ongelimiteerd kan inzetten, lijkt ze nu ook te beseffen na haar
wedervaren met de sector van alcoholhoudende dranken. De hoge accijnzen hebben de
verkoop er in die mate teruggedrongen, dat de inkomsten uit die taksen daalden.
De overheid schurkt nu ook voor alcoholvrije dranken tegen die limiet aan.
Telkens de accijnzen stijgen, nemen de grensaankopen toe en loopt de overheid
langs die weg inkomsten mis. Wanneer de consument zijn suikerhoudende dranken
in het buitenland aankoopt, is het gezondheidsmotief uiteraard niet langer
relevant. We hebben de overheid daar bij vorige accijnsverhogingen vergeefs
attent op gemaakt. Aan precedenten nochtans geen gebrek. Om aan de zogenaamde vettaks
te ontsnappen, winkelde de Deense bevolking massaal in buurland Duitsland. Het
effect van die taks op de economie en de gezondheid was daardoor nihil, waarna
de overheid de taks al snel heeft afgevoerd.”
Hoe gaat de producent om met de accijnsverhogingen?
“De vraag is natuurlijk wat je met de stijging moet aanvangen. Rekent de distributeur die door of verwacht hij dat de producent die van zijn marges aftrekt? Je kunt ook moeilijk de prijzen van frisdrank in automaten telkens met één of twee cent verhogen. Dat gebeurt meestal pas vanaf vijf cent. De producent moet bijgevolg zijn winstmarge onder druk zetten of de consument met een forse prijsstijging confronteren. Het Prijzenobservatorium van de federale overheid becijferde in zijn derde kwartaalverslag van 2018 dat de inflatie voor de categorie ‘mineraalwater, frisdranken en sappen’ als gevolg van de indirecte belastingen 2,7% bedroeg, in plaats van 1,0% zonder die indirecte belastingen. Voor limonades is dat zelfs 6,2% ten opzichte van 2,3%. De forse verhoging van de accijnzen stuwt de inflatie dus naar omhoog en heeft op die manier een negatieve impact op de koopkracht. Dat kan de betrachting van de overheid niet zijn.”
Belonen in plaats van belasten
De Nederlandse overheid overwoog vorig jaar om suikervrije dranken goedkoper te maken, in plaats van een verhoging van de accijnzen op suikerhoudende dranken. Een interessante piste?
“Er zijn geen eenduidige gegevens die aantonen dat productentaksen op frisdranken bijdragen tot een gezondere samenleving. Dat kan in België sowieso moeilijk, aangezien onze overheid voor haar accijnzen geen onderscheid maakt tussen dranken met en zonder suiker. In het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk bepaalt het suikergehalte wel de hoogte van de suikertaks. De overheid beloont er dus onrechtstreeks producenten die inzetten op suikerreductie. Je kunt stellen dat de staat er in die landen vanuit gezondheidsperspectief voor ijvert om zo weinig mogelijk suikertaks te innen. In België moet de accijnsverhoging de tax shift helpen financieren. De inkomsten zijn begroot, waardoor we ons afvragen waar de werkelijke prioriteiten van de zogenaamde ‘gezondheidstaks’ liggen.”
Beschouwt de overheid de sector te snel als boeman?
“De frisdrankensector is een zeer symbolische categorie. In de praktijk liggen de zaken minder eenvoudig. De Scandinavische landen voerden vele decennia geleden al een suikertaks in. Toch kent de Finse bevolking een hoog percentage mensen met obesitas. De link tussen BMI en lichaamsactiviteit is wel eenduidig. Dat blijkt onder meer uit het Europese ENERGY-project.”
Suikerreductie als leidmotief
De sector overtrof zijn doelstellingen in het kader van het Convenant Evenwichtige Voeding en ambieert nu nogmaals het gebruik van vijf procent minder toegevoegde suikers tegen 2020. Hoe hoopt de industrie dat te verwezenlijken?
“De sector mikt op een suikerreductie van 10% tussen 2012 en 2020. Dat engagement moet het gemiddelde gehalte toegevoegde suikers tussen 2000 en 2020 met 25% verminderen.De voornemens in het kader van het Convenant Evenwichtige Voeding sluiten daar dus bij aan. De klemtonen in die aanpak blijven dezelfde: een herformulering van bestaande producten, het stimuleren van no sugar- en low sugar-variëteiten, onder meer door middel van gerichte marketing en de introductie van nieuwe producten die binnen dat verhaal passen. De meeste merken bieden nu al een alternatief met weinig tot geen toegevoegde suikers. Dan rijst de vraag of de conversie naar minder suiker in het originele product nog relevant is. De consument kan immers ook gewoon voor de suikerloze variant opteren. Een andere belangrijke tendens zijn de kleinere formaten, gericht op mensen die zonder schuldgevoel van de smaak van een gesuikerd drankje willen genieten.”
De consumptie van frisdranken blijft in ons land nagenoeg stabiel. Een goede zaak?
“Het aandeel van de klassieke gesuikerde dranken is enigszins afgenomen, ten voordele van de varianten met weinig tot geen suiker. Het aandeel van zero- en lightdranken stijgt jaarlijks en klokte in 2017 af op 32%. Dat vraagt dus om een uitgebreider productassortiment en voedt de innovatie binnen de sector. Je merkt dat ook in de water- en frisdrankenrayon van de supermarkt, met als typevoorbeeld de gearomatiseerde waters die jaarlijks dertig tot veertig procent groeien en waarvan het gamma nog altijd uitbreidt. Icecoffees en icetea winnen eveneens aan populariteit. De markt blijft dus stabiel, maar is tegelijk hertekend.”
Statiegeld versus recyclage
2018 was het jaar waarin een systeem van statiegeld voor petflessen nadrukkelijk op de gespreksagenda stond.
“We geloven niet dat statiegeld de mirakeloplossing tegen zwerfvuil is. In Duitsland werkt het, maar in andere landen ligt het retourpercentage veelal lager dan bij ons systeem van blauwe zakken. De consument gaat er ook verkeerdelijk van uit dat statiegeld hem niks zal kosten. Hij mag zijn statiegeld dan wel terugkrijgen, maar zal de kosten achter de implementatie van het eigenlijke systeem ook voelen. Die hogere prijs leidt onvermijdelijk opnieuw tot meer grensaankopen, wat meteen een bijkomend euvel oplevert: wat doe je met flessen die de consument in het buitenland koopt? Verdwijnen ze in alsnog in ‘onze’ blauwe zak, dan ontsnappen ze aan onze verpakkingsheffing, de accijnzen en het statiegeld, terwijl wij wel de recyclage verzorgen, hoewel die dan eigenlijk niet langer gefinancierd is.”
Welk alternatief schuift de sector naar voor?
“De sector financiert met Fost Plus het meest efficiënte systeem van selectieve inzameling en recyclage van Europa. We geloven in de verdere uitdieping en verfijning ervan, eerder dan in de invoering van een nieuw en duur systeem van statiegeld, waarvan de slaagkansen niet bewezen zijn. De mogelijkheden tot verbetering van het huidige systeem situeren zich onder meer in de out-of-home-markt. De Belg is thuis een perfecte sorteerder, maar zondigt – al dan niet noodgedwongen – op verplaatsing. Een oplossing bestaat erin van meer openbare ruimtes met blauwe zakken uit te rusten, zoals dat nu bijvoorbeeld in de grote treinstations al het geval is. Laat ons ook niet vergeten dat de ambities aan beide kanten van de taalgrens hoog zijn. Het Verpakkingsplan aan Vlaamse zijde ambieert een inzameling en recyclage van negentig procent van de drankverpakkingen tegen 2022. We moeten er dus sowieso alles aan doen om plastic in het milieu een halt toe te roepen. De sector zet via Fost Plus ook in op de financiering van Mooimakers en Be WaPP, de Vlaamse en Waalse initiatieven tegen zwerfvuil en sluikstorten. Daar ontspruiten ook mooie initiatieven.”
Tekst: Kurt Deman (Bureau 44)
Geef als eerste een reactie