De kweek en verwerking van asperges

De kweek en verwerking van asperges

Een ietwat aparte sector binnen de voedingswereld

Asperges zijn één van de weinige echte seizoensgroenten. Om een beter beeld te krijgen van deze ietwat aparte tak binnen de voedingssector, bezochten wij twee gespecialiseerde aspergebedrijven vlakbij de grenzen van ons land, die allebei druk door Belgen bezocht worden.    

Spitsbroek Eede

De vaststelling dat heel wat huidige aspergekwekers intussen tot heuse voedingsbedrijven uitgegroeid zijn – waarbij zowel de teelt, de verwerking als de verkoop/distributie volledig door die bedrijven zelf verzorgd worden – is overduidelijk zichtbaar vanaf het prille begin van ons bezoek aan boerderij Spitsbroek (www.spitsbroek.nl) in het landelijke dorp Eede, in de Nederlandse provincie Zeeland, maar ook vlakbij de Oost-Vlaamse stad Maldegem. Op het binnenplein stonden reeds heel wat wagens voor de aspergewinkel geparkeerd, waarbij de Belgische nummerplaten duidelijk domineerden.

De asperge-activiteiten van Spitsbroek werden in het leven geroepen door Nicole Hiel en Ronald Dikker. Uit onderzoek bleek namelijk dat de zanderige ondergrond (op de overgang tussen polder- en houtland) uitermate geschikt was voor de kweek van witte asperges. En net zoals bij wijn is de kwaliteit van asperges voor een flink deel afhankelijk van de samenstelling van de kweekbodem.

Opbouw klanten

In de loop der jaren werd er geleidelijk aan een ruim klantenbestand uitgebouwd, wat vooral gebeurde via de directe verkoop in de boerderijwinkel. Eerst kwamen de aspergetoeristen vooral uit de streek rondom Brugge, maar na verloop van tijd verschenen er ook meer en meer mensen uit de omgevingen van Gent en Antwerpen. En vorig jaar werd Spitsbroek volledig overgenomen door de zonen Bastiaan en Niek Dikker.

Overname

Die overname gebeurde vooral vanwege de goed draaiende aspergewinkel, die hen tevens zeer toekomstbestendig leek, want “hier kun je de prijs vragen die je zelf wilt – en die je trouwens ook nodig hebt om verder te kunnen blijven investeren, wat bijvoorbeeld bij verkoop in warenhuizen helemaal niet het geval is”. Tijdens de verschillende lockdowns en grenssluitingen in 2020-2021 vanwege de bekende virusperikelen, is daar ook nog de online-verkoop van asperges bijgekomen. “En dat heeft ons toen voor een flink deel gered, want daardoor konden we onze klanten – die in die periode vaak niet meer bij ons op bezoek konden of mochten komen – zelf de bestelde asperges bij hen thuis aanleveren.” Sindsdien is dit extra distributiekanaal op de eigen website actief gebleven.

Op dit moment neemt de teeltoppervlakte van de witte asperges hier ruwweg 12 hectaren in beslag. Ondanks heel wat technologische vernieuwingen, blijft zowel de oogst als de verwerking van de asperges een vrij arbeidsintensief proces.

Nieuwe loods

Om toekomstbestendig te kunnen blijven, werd er hier vrij recent een gloednieuwe loods ingewijd, waarin al de (oude en nieuwe) aspergemachines vlot opgeborgen kunnen worden. Bovendien werd het dak van dit complex volop met zonnepanelen bekleed, waardoor dit bedrijf voor haar energievoorziening helemaal geen gas meer nodig heeft.

Seizoenarbeid

Vrij recent testte men hier een volautomatische aspergeplukmachine uitt, maar die vertoonde nog teveel mankementen om aan te kopen. De technicus binnenin Bastiaan Dikker is er dan ook van overtuigd dat het nog minstens vijf jaar zal duren voordat een dergelijk systeem voldoende op punt zal staan. Kortom: “Seizoenarbeiders zullen nog vrij lang zeer belangrijk blijven voor onze sector, en daarom is het nu meer dan ooit van belang dat je ze zo goed mogelijk kunt ontvangen en huisvesten.” Vandaar de nieuwe loods  die ook voorzien is van een achttal bescheiden appartementen. Op dit moment komen de seizoenarbeiders hier vooral uit Hongarije en Roemenië.

Maar door de arbeidsschaarste zal het in de nabije toekomst belangrijk blijven om de aspergesector verder volop te blijven automatiseren. De werking van een deel van het huidige machinepark kan de bezoeker zien vanuit de hoevewinkel. Bij dit belevingsconcept kan de klant hier dus tijdens het seizoen ervaren hoe de asperges onder meer gewassen en gesorteerd worden. Zo gebeurt het sorteren hier al grotendeels automatisch via het gebruik van optische sensoren.

Belevingsconcept

Klanten die hier asperges kopen, kunnen ze direct laten “pellen” door een speciale schilmachine, maar dan moeten die wel in principe binnen één dag klaargemaakt worden, wat ook duidelijk aan de bezoeker verteld wordt. Voor de aspergerecepten wordt onder meer samenwerkt met een aan Belgische chef-kok, meer bepaald Sander-Jan Beirens uit Watervliet (www.sjbcatering.be). Verder serveert deze winkel ook een aantal aanvullende producten die bij de consumptie van asperges van pas kunnen komen, zoals (boter)sauzen en wijnen. En daar zitten ook speciale streekproducten bij, zoals het “duinzout” van www.hierbasdelasdunas.com. En naast de particuliere klanten verkoopt dit bedrijf verder vooral asperges aan restaurants en traiteurs.

Om jaarrond te kunnen draaien (het productie- en verkoopseizoen van asperges loopt maar van half maart tot half juni) worden er hier ook nog zwarte bessen geteeld, is er een startende boomkwekerij, een boerencamping én zijn er twee vakantiewoningen.

Duinasperges Ghyvelde

In Ghyvelde, op enkele honderden meters van de Belgische grens in De Panne, ontdekken we dan weer de duinasperges van Marc Deswarte (www.facebook.com/fermedeswarte).

Ook hier bestaat het klantenbestand grotendeels uit Belgen, maar op deze plek zijn die meestal uit de Westhoek afkomstig. Zijn bedrijf verschijnt eveneens in kookboeken van Belgische chefs zoals Peter Goossens.

Marc Deswarte schakelde reeds omstreeks het jaar 1976 voor een flink deel over op de aspergeteelt. Binnenkort draagt hij de bedrijfsvoering over aan zijn twee zonen, maar het ziet ernaar uit dat deze kleurrijke figuur nog een hele tijd als uithangbord zal blijven optreden.

Langs natuurgebied

’t Renthof is een sfeervolle boerderij, waarvan de teeltoppervlakte van ruwweg 50 hectaren zich uitstrekt net ten noorden van de zowat 5000 jaar oude fossiele landduinen, die vandaag als een beschermd natuurgebied van Europees belang beheerd worden. Nu worden er hier zowat 9 hectaren van de langgerekte landbouwstrook langs deze duinen voor de aspergeteelt gebruikt.

De samenstelling van de zanderige bodem (op de rand van de polderklei) is evenals in het Nederlandse Eede erg geschikt voor de teelt van asperges. Maar het aangrenzende natuurgebied is tevens zeer rijk aan konijnen, en het heeft dan ook een heel eind geduurd voordat de door Marc Deswarte gewenste afsluiting (55 centimeter hoog en voor een flink deel ook in de grond, vanwege de graafkunsten van deze langoren, die naast gras blijkbaar ook graag asperges verorberen) uiteindelijk door de beheerders van de fossiele duinen gerealiseerd werd.

Teelt

Op één van de velden zien we hoe de asperges hier in het seizoen gewoonlijk vanaf ’s morgens vroeg (en de rest van de voormiddag) met de hand geplukt worden. Van zodra dat de asperge haar kop boven de aarde uitsteekt, wordt ze dan ook door middel van een speciaal mes gestoken, een heel secuur werk dat enige handigheid vereist. De plukker werkt namelijk in de “gracht” naast de ruwweg 60 centimeter hoge dam zonder dat hij de onderliggende plant ziet, waarbij het er uiteraard vooral op aankomt om de asperge op de juiste lengte af te steken – en dit zonder de onderliggende plant noch de andere opkomende asperges ondergronds te beschadigen. Vlak na de pluk worden de asperges hier vervolgens gekoeld in een waterbad van 4 graden – en dit om te beletten dat ze verder zouden doorgroeien.

De seizoenarbeiders zijn hier nog grotendeels inlands (dus uit Frankrik), maar ook op deze plek beginnen de buitenlandse werknemers toe te nemen, want in de nabije havenstad Dunkerque ofwel Duinkerke is de werkloosheid de laatste jaren gevoelig aan het dalen.

Sorteren en verkoop

En ook in deze boerderijwinkel krijgt de bezoeker een ruime blik op het was- en sorteringsproces van de asperges geserveerd, waarbij eveneens van verschillende speciale machines gebruik gemaakt wordt. Het belevingsconcept is hier met een retro-sausje overgoten, meer bepaald via de uiteenlopende antieke landbouwwerktuigen, die in verschillende lagen en verdiepingen opgesteld staan. Deze speelse aanpak merken we ook in de presentatie van de streekproducten van verschillende collega-voedselproducerende en/of -verwerkende bedrijven (https://tresorsdeflandre.com), gaande van bier tot biologische geitenkaas. Verder wordt er hier ook nog extra promotie gemaakt met (een display van) de kookboeken waarin de duinasperges van Ghyvelde uitgebreid beschreven worden, of de foto’s van Marc Deswarte in het gezelschap van Wendy Van Wanten, die hier ooit speciaal op bezoek kwam.

Eerder traditionele aanpak

Ook hier zien we aldus een opkomende mechanisering, maar op deze plek lijkt die tot nu toe wat trager te verlopen dan bij de collega’s van Spitsbroek. In Ghyvelde wordt er dan ook een tot nu toe iets meer traditionele aanpak gehanteerd, maar daar zou verandering in kunnen komen met de naderende overname.

Naast de verkoop aan particulieren komen de duinasperges van Ghyvelde vooral bij een hele reeks Vlaamse restaurants terecht. En er is naar verluidt ook een restaurant uit het Groothertogdom Luxemburg dat hier nu en dan 60 kilogram (én meer) in een koelbox komt afhalen. En ook hier zijn er enkele neventeelten zoals maïskolven (voor Franse barbecues) en vlas.

Onderschriften foto’s

Foto’s Spitsbroek

Foto 1  De aspergewinkel van Spitsbroek.

Foto 2  Bastiaan Dikker op een aspergeveld.

Foto 3  Aspergeveld met zicht op de nieuwe loods.

Foto 4  Een ontluikende aspergekop, klaar om geoogst te worden.

Foto 5  Nieuwe loods met machines die bij het aspergegebeuren gebruikt worden.

Foto 6  Nieuwe verblijven voor seizoenarbeiders.

Foto 7  Het sorteringsproces dat de winkelbezoekers duidelijk kunnen zien.

Foto 8  Klanten in winkelgedeelte.

Foto 9  Speciale tractor, 70 centimeter hoog, die over de aspergebedden kan rijden (60 centimeter hoog).

Foto’s Ghyvelde

Foto 1  Ingang aspergewinkel plus verwerkingsloods.

Foto’s 2 en 3  Het plukken, een combinatie van handenarbeid en machines.

Foto 4  Marc Deswarte op één van zijn aspergevelden.

Foto’s 5 en 6  Het oogsten ofwel “steken” van asperges is een secuur proces.

Foto 7  Asperges zijn afhankelijk van de kwaliteit van de zanderige voedingsbodem.

Foto’s 8 en 9  En ook hier kan de klant het sorteringsproces bekijken.